Skąd się wziął wyraz „tłumacz”

W języku polskim zwrot tłumaczyć oznacza wyjaśniać coś, używając prostszych pojęć oraz przekładać coś z jednego języka na inny. Jest to stary wyraz, używany od lat i pochodzący z czasów, gdy przodkowie dzisiejszych Turków zamieszkiwali tereny Azji Centralnej i jeszcze nie rozdzielili się na poszczególne grupy, z których później wyłonili się Turcy i inne ludy turkijskie. To właśnie tam w języku prototurkickim odnajdujemy słowo *til, które oznaczało język. Co ciekawe, już wtedy jednym wyrazem określali oni zarówno część ludzkiego ciała, jak i mowę danego ludu.

Słowo *til ewoluowało i wraz z wędrówkami narodów oraz wymianą kulturową przedostawało się do innych języków. Jeszcze w prototurkijskim wywiedziono z niego formę *tilmač, oznaczającą tłumacza. Z czasem omawiane pojęcie weszło również do języka protosłowiańskiego, gdzie w bezokolicznikowej formie *tъlmačiti oznaczało tłumaczyć, zarówno w kontekście wyjaśniania, jak i przekładu. W porównaniu do współczesnego języka polskiego widoczna jest zamiana kolejności głosek, podyktowana łatwiejszą wymową. Ślady pierwotnej wersji możemy znaleźć m.in. w słowackim, gdzie tłumacz to tlmač, przy czym jest to słowo raczej przestarzałe i niezbyt często używane. Jego funkcję przejął wyraz prevajalec, o znaczeniu zbliżonym do polskiego przekładacz (oczywiście w naszym języku nie ma takiego słowa). Do dziś jednak np. w Niemczech mówi się Dolmetscher na określenie tłumacza ustnego, dla odróżnienia go od tłumacza tekstów pisanych (niem. Übersetzer).

W ramach ciekawostki powrócimy jeszcze do dzisiejszego języka tureckiego, aby ukazać ciekawy obecny w nim wyraz. Ze słowa *til na przestrzeni lat powstało bowiem słowo dil, oznaczające współcześnie język – znów zarówno w sensie części ciała, jak i mowy danego narodu. Tłumacz natomiast to w obecnym tureckim cevirmen, co – w odpowiedniej językowej proporcji – także jest bliskie znaczeniowo przekładaniu. Co przekładanie języka ma wspólnego z przekładaniem czegoś na drugą stronę albo gdzieś indziej – to temat na osobny tekst.

Na świecie jest wiele języków i choć niektóre z nich są do siebie mniej lub bardziej podobne, pomoc tłumacza zawsze będzie przydatna, a czasem wręcz niezbędna. Na wsparcie najlepszych specjalistów w tym zakresie możecie liczyć w naszym biurze Art of Translation. Czekamy na Was pod numerem +48 585 500 132 oraz 517 416 172, a także pod adresem biuro@artoftranslation.pl.