Zawód tłumacza to jedna z najstarszych i najbardziej pożądanych profesji świata. Od zarania dziejów jedne grupy ludzi musiały kontaktować się z innymi, niejednokrotnie posługującymi się zupełnie odmiennymi językami. Choć gestykulacja zdawała egzamin w najbardziej podstawowych kwestiach, bardziej skomplikowane sytuacje wymagały dokładniejszego wyjaśniania. Pojawili się wówczas ludzie, którzy opanowali języki innych plemion, a później narodów i byli w stanie pośredniczyć w tego rodzaju rozmowach. Po kolejnych setkach i tysiącach lat przed językoznawcami stanęło kolejne wyzwanie. Chcąc poznać dawne, wymarłe dialekty i narzecza, musieli oni przetłumaczyć sporządzone w nich dokumenty. Bez dostępu do ich użytkowników oraz do materiałów źródłowych, było to bardzo trudne, a czasem nawet niemożliwe. Przełomem niejednokrotnie okazywały się artefakty, takie jak kamienne tablice zawierające teksty w badanym języku wraz z tłumaczeniem na któryś z już poznanych.
Najsłynniejszym tego rodzaju zabytkiem jest kamień z Rosetty. Spisano na nim dekret ze 196 r. p.n.e. opiewający łaski, jakimi faraon Ptolemeusz V obsypał kapłanów. Władca, oprócz podniesienia ich dochodów, obniżył podatki, a także ogłosił amnestię. Obecnie znany kamień stanowi element większej tablicy. Widoczny jest na nim fragment hieroglificznego zapisu tekstu oraz jego niemal kompletna wersja sporządzona pismem demotycznym. Poniżej z kolei zawarto jego grecki przekład, w którym brakuje jedynie końcowej części. Dzięki znajomości greki oraz języka koptyjskiego Jean-François Champollion odczytał w 1822 r. pierwsze egipskie hieroglify. Francuz w swoich pracach twierdził, że niektóre z nich oznaczały konkretne pojęcia jak dom czy słońce, z kolei inne odpowiadały głoskom lub sylabom. Postulował również istnienie znaków determinatywnych, tzn. takich, które wyjaśniały czytelnikowi kontekst danego słowa. Ich przykładem może być symbol siedzącej postaci, który skryba umieszczał przed danym słowem, aby wskazać, że to imię jednego z tamtejszych bogów.
kamień z Rosetty
Teoria Champolliona była spójna, choć brakowało w niej pewnych szczegółów. Sam badacz nie odczytał wszystkich hieroglifów, gdyż zmarł w 1832 r. z powodu udaru mózgu. Dopiero w 1866 r. niezbicie potwierdzono jego tezy dzięki odnalezieniu i odczytaniu dekretu z Kanopos. Jest to wyryty w kamieniu akt prawny z 238 r. p.n.e. opisujący dokonania Ptolemeusza III, takie jak fundowanie świątyń i obiektów kulturalnych, walka z klęską głodu oraz planowana reforma kalendarza, a także zalecenia od kapłanów dla władcy na kolejne lata jego panowania. Tekst spisano po grecku z przekładem na egipski – ponownie w wersji hieroglificznej i demotycznej.
XIX-wieczni specjaliści musieli być zarówno tłumaczami, jak i detektywami. Dziś jednak nie jest to już konieczne. Współczesne słowniki pozwalają sprawdzić znaczenie niemal każdego słowa w dowolnym języku, a także wszelkich symboli z różnych alfabetów, ale to jeszcze za mało, by stworzyć dobrej jakości przekład. Tłumacz powinien znać reguły gramatyczne języka, nawyki jego użytkowników, odniesienia kulturowe oraz wiele innych zagadnień. Dopiero wtedy będzie w stanie właściwie wykonać swoje zadanie. Podobnie jest w przypadku naszego biura Art of Translation. Doskonale znamy wiele języków z całego świata, takich jak norweski, francuski, a nawet egzotyczny dla Europejczyków chiński. Dzięki temu możemy pomóc Wam w wielu różnorodnych sytuacjach, jeśli tylko się z nami skontaktujecie. Czekamy na Was pod numerem telefonu +48 058 5500132 oraz pod adresem mailowym biuro@artoftranslation.pl
fot. Tony Hisgett/CC BY 2.0
Dodaj komentarz